Vitamin D Çatışmazlığı Riski Daşıyan İnsanlar
Vitamin D, orqanizmin sümük sağlamlığı, immun sistemi və metabolik funksiyalar üçün vacib olan yağda həll olunan vitamindir. Onun çatışmazlığı müxtəlif sağlamlıq problemlərinə, o cümlədən osteoporoz, immun zəiflik, əzələ zəifliyi və digər xroniki xəstəliklərə səbəb ola bilər. Vitamin D çatışmazlığı riski müxtəlif amillərdən asılı olaraq bəzi insan qruplarında daha yüksək olur.
1. Günəş İşığına Məhdud Çıxışı Olan İnsanlar
Vitamin D-nin əsas mənbəyi günəş işığıdır. Dərinin ultrabənövşəyi B (UVB) şüaları ilə təması nəticəsində sintez olunan bu vitaminin yetərli miqdarda istehsalı üçün günəş işığında müəyyən müddət keçirmək lazımdır. Lakin bəzi insan qruplarında bu imkan məhdud olur:
- Gün ərzində əsasən qapalı mühitlərdə işləyən və ya yaşayan şəxslər
- Qış mövsümündə günəş şüalarının zəif olduğu bölgələrdə yaşayan insanlar
- Müxtəlif dini və mədəni səbəblərə görə bədənini örtən geyimlər geyinən şəxslər
Bu kateqoriyaya daxil olan insanlar kifayət qədər vitamin D sintez edə bilmədikləri üçün qida və əlavələrlə bu ehtiyacı qarşılamağa ehtiyac duyurlar.
2. Dəri Rəngi Tünd Olan İnsanlar
Tünd dərili insanlarda melanin miqdarı daha yüksəkdir. Melanin isə UVB şüalarının dəriyə nüfuz edərək vitamin D sintez etməsinə mane olur. Bu səbəbdən, qara və tünd dəri rənginə sahib insanlar açıq dərili şəxslərlə müqayisədə daha uzun müddət günəş işığında qalmalı və vitamin D əlavələri qəbul etməlidirlər.
3. Yaşlı İnsanlar
Yaş artdıqca dəri vitamin D sintez etmək qabiliyyətini itirir. Bundan əlavə, yaşlı insanlar daha çox ev şəraitində qalmağa meyillidirlər və bu da onların günəş işığına məruz qalma səviyyəsini azaldır. Vitamin D çatışmazlığı olan yaşlı şəxslərdə osteoporoz, sümüklərin zəifləməsi və immun sisteminin zəifləməsi riski artır.
4. Piylənməsi və Metabolik Sindromu Olan İnsanlar
Vitamin D yağda həll olunduğu üçün piy toxumasında yığılır. Piylənməsi olan insanlarda vitamin D orqanizmin onu istifadə etməsi üçün yetərli miqdarda qanda dövr etməyə bilər. Bu səbəbdən artıq çəki problemi yaşayan şəxslər daha yüksək risk daşıyır və onların vitamin D ehtiyacları normal çəkili insanlardan daha çox ola bilər.
5. Mədə-Bağırsaq Xəstəlikləri Olan İnsanlar
Vitamin D-nin sorulması bağırsaqlarda baş verdiyi üçün mədə-bağırsaq xəstəlikləri bu prosesi poza bilər. Xüsusilə aşağıdakı xəstəliklərə malik olan insanlarda vitamin D çatışmazlığı riski daha yüksəkdir:
- Çölyak xəstəliyi
- Kron xəstəliyi
- Ülserativ kolit
- Bariatrik cərrahiyyə keçirmiş şəxslər
Bu xəstəliklər bağırsaqların yağları və yağda həll olunan vitaminləri (A, D, E, K) düzgün şəkildə sorulmasına mane olur.
6. Böyrək və Qaraciyər Xəstəlikləri Olan İnsanlar
Vitamin D orqanizmdə aktivləşmək üçün qaraciyər və böyrəklərdə fermentasiya prosesindən keçməlidir. Xroniki böyrək və qaraciyər xəstəlikləri olan insanlarda bu çevrilmə prosesi pozula bilər ki, bu da vitamin D çatışmazlığına səbəb olur. Bu cür xəstələrdə vitamin D əlavələrinin həkim nəzarəti altında xüsusi formalarının qəbulu tələb oluna bilər.
7. Hamilə və Südverən Qadınlar
Hamiləlik və laktasiya dövründə qadınların vitamin D ehtiyacı artır. Ana orqanizmi həm öz tələbatını, həm də körpənin sümük inkişafını təmin etmək üçün kifayət qədər vitamin D-yə ehtiyac duyur. Çatışmazlıq olduqda, bu, körpədə raxit, zəif sümük inkişafı və immun problemləri kimi fəsadlara səbəb ola bilər.
8. Vitamin D-nin Yetərsiz Qəbul Edildiyi İnsanlar
Günəş işığından kifayət qədər istifadə etməyən və eyni zamanda vitamin D ilə zəngin qidalar istehlak etməyən insanlarda çatışmazlıq riski yüksəkdir. Əsas qida mənbələri olan yağlı balıqlar, yumurta sarısı, D vitamini ilə zənginləşdirilmiş süd və süd məhsulları kifayət qədər istehlak edilmədikdə, bu qrup insanlarda vitamin D çatışmazlığı yarana bilər.
Nəticə
Vitamin D çatışmazlığı riski müxtəlif yaş qrupları, dəri rəngi, həyat tərzi və sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişir. Günəş işığına məhdud çıxışı olanlar, tünd dərili insanlar, yaşlılar, piylənməsi olan şəxslər, mədə-bağırsaq və böyrək xəstəlikləri olan insanlar, hamilə qadınlar və yetərsiz qidalanan şəxslər daha yüksək risk qrupuna daxildir. Bu qruplarda vitamin D səviyyəsinin mütəmadi yoxlanılması və həkim nəzarəti altında lazımi əlavələrin qəbul edilməsi vacibdir.